สีสัน..พระธาตุเจดีย์โบราณเมืองเชียงแสน

Story by Paladisai Sitthithanyakij

ด้วยพื้นที่ภาคเหนือของประเทศไทยนั้นมีเรื่องเล่าจากเอกสารที่รู้จักกันดี จากตำนานพระเจ้าเหยียบโลก ตำนานสิงหนวัติ ตำนานลัวะจักราช พงศาวดารเหนือที่กล่าวถึงประวัติศาสตร์เมืองโบราณและราชวงศ์กษัตริย์ของพญาเม็งราย เมื่อมีการสำรวจศึกษาในพื้นที่แล้วปรากฏว่ามีการสร้างเมืองและพระธาตุเจดีย์สำคัญอยู่มากมาย จนเป็นดินแดนศักดิ์สิทธิ์ที่น่าสนใจ โดยเฉพาะเมืองเชียงแสน ของจังหวัดเชียงรายนั้นถือเป็นจุดเริ่มต้นของราชวงศ์กษัตริย์ที่สืบเชื้อสายครองแผ่นดินทางตอนเหนือ

ในตำนานสิงหนวัตินั้นได้กล่าวถึงเมืองโบราณชื่อโยนกนครไชยบุรีราชธานีศรีช้างแส่น หรือ แคว้นโยนก เป็นรัฐของชาวไทยยวน ตั้งอยู่แถบลุ่มน้ำโขงตอนกลางซึ่งเป็นที่ราบลุ่มของน้ำแม่กก เป็นชุมชนที่เกิดขึ้นมานานและเชื่อว่าเป็นอาณาจักรแรกของชนชาติไทย มาตั้งแต่ประมาณ พ.ศ. ๑๒๐๐-๑๖๕๐ แต่ได้ล่มสลายลงจากการเกิดแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ จึงได้อพยพย้ายเมืองมาที่เวียงปรึกษาแทน เรื่องราวจากตำนานสิงหนวัตินี้มีเรื่องคล้ายกันกับตำนานโยนกนครเชียงแสน ตำนานโยนกนคร ตำนานโยนกไชยบุรีศรีช้างแส่น และตำนานพระธาตุดอยตุง ถ้ำปุ่ม ถ้ำปลา ถ้ำเปลวปล่องฟ้า แต่ยังไม่พบหลักฐานอื่นที่จะเก่าถึงตามยุคสมัยนั้นจริงๆ

อย่างไรก็ตามแคว้นโยนกแห่งนี้ถือเป็นแหล่งกำเนิดศิลปะสกุลช่างเชียงแสน ซึ่งมีลักษณะช่างชั้นสูงสุดสกุลหนึ่งของไทย แคว้นโยนกนี้ได้สูญเสียอำนาจให้แก่ขอมอยู่ ๒ ครั้งและล่มสลายลงเมื่อประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๕ หลังจากล่มสลายของแคว้นโยนกนครแล้ว ในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๗ ลาวจังราช หรือ ลาวจงได้สถาปนาตนเองขึ้นเป็นกษัตริย์ราชวงศ์ใหม่คือราชวงศ์ลาว ด้วยนามกษัตริย์ ทุกพระองค์ในราชวงศ์นี้มีคำว่า ลาว นำหน้าพระนาม ครองเมืองหิรัญนครเงินยางเชียงลาว มีเชื้อสายครองเมืองต่อมาจนถึง พญามังราย กษัตริย์พระองค์ที่ ๒๕ ขึ้นครองในปี พ.ศ. ๑๘๐๕ ครั้งนั้นพระองค์ได้ดำริจะรวบรวมแคว้นน้อยใหญ่ให้เป็นปึกแผ่น

เมื่อพระองค์ขึ้นครองราชย์จึงสร้างเมืองเชียงรายเป็นราชธานีแห่งใหม่ ถือเป็นการสิ้นสุดราชวงศ์ลาวแห่งหิรัญนครเงินยางเชียงลาว และเริ่มต้นราชวงศ์มังรายในแคว้นล้านนา ส่วนเมืองหิรัญนครเงินยางเชียงลาวเก่าที่ทิ้งร้างนั้นภายหลังพระเจ้าแสนภูจากราชวงค์มังราย ได้สร้างเมืองขึ้นใหม่ เรียก เมืองเชียงแสน และเป็นดินแดนที่มีพระธาตุเจดีย์สำคัญเหลืออยู่หลายแห่งในวัดเก่าและแหล่งโบราณสถานที่เหลืออยู่ เช่น วัดพระธาตุผาเงา อ.เชียงแสน จ.เชียงราย วัดสำคัญของเวียงเชียงแสนน้อยหรือ เวียงปรึกษา สร้างโดยขุนลังเมื่อ พ.ศ. ๑๐๙๘ ภายหลังเวียงโยนกนาคพันธ์ (เวียงหนองหล่ม) ล่มสลายลง พ.ศ. ๑๐๘๘

ภายในวัดนั้นมีพระธาตุเก่า ๓ องค์ คือ พระธาตุผาเงาที่ตั้งอยู่บนยอดหินผา พระธาตุจอมจันที่เหลือแต่ซากองค์พระเจดีย์สูงประมาณ ๕ เมตร และพระธาตุเจ็ดยอด ซึ่งเหลือแต่ซากฐานสูง ๕ เมตร ซึ่งวัดได้สร้างพระบรมธาตุพุทธนิมิต เจดีย์ขนาดใหญ่ ครอบองค์พระธาตุไว้ บริเวณโดยรอบนั้นมีลานชมวิวที่สามารถมองเห็นพื้นที่รอยต่อของ ๓ ประเทศ ได้แก่ ไทย ลาว และเมียนมา โดยมีแม่น้ำโขงเป็นแม่น้ำเชื่อมทิวทัศน์ให้ดูสวยงาม

เมืองเชียงแสนแห่งนี้ ยังปรากฏร่องรอยของเมืองโบราณที่มีแนวกำแพงคู ประตูหอรบ ที่สืบเนื่องมาแต่สมัยพระเจ้าพังคราช จนถึงพระเจ้าแสนภู ราชวงศ์มังราย และมีการสร้างพระธาตุเจดีย์สำคัญไว้หลายแห่งเช่น เจดีย์หลวง เจดีย์วัดป่าสัก และโดยรอบเมืองเชียงแสนนั้นมีพระธาตุสำคัญอีกหลายแห่งเช่น พระธาตุดอยตุง สมัยพระเจ้าอชุตราช เมืองโยนกนาคพันธ์ พระธาตุภูเข้า สมัยพระยาลาวจังราช หรือจักราช ปฐมกษัตริย์หิรัญนครเงินยาง พระธาตุจอมกิตติสมัยพระเจ้าพังคราช พ.ศ. ๑๔๘๑ พระธาตุจอมแจ้ง สมัยพระเจ้าแสนภู พ.ศ. ๑๘๗๑ เป็นต้น ดังนั้นการได้เดินทางนมัสการสักการะพระบรมธาตุในสมัยสร้างเมืองยุคแรกแห่งนี้จึงเป็นเส้นทางสิริมงคล ที่สร้างสีสันของการ “อยู่ดีกินหวาน” และยังความสำเร็จทั้งปวงให้เป็นสุขได้อย่างน่าศรัทธาในแหล่งประวัติศาสตร์ในยุคเริ่มแรกของราชวงศ์กษัตริย์