ความเรียบง่ายท่ามกลางขุนเขาที่บ้านเมืองแพม
Story & Photo by Orawan
บ้านเมืองแพม เป็นหมู่บ้านขนาดย่อมของชาวชาวเขาเผ่ากะเหรี่ยง ตั้งอยู่ในหมู่ที่ 5 ตำบลถ้ำลอด อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ในเขตพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ และพื้นที่ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลุ่มน้ำปาย เราสามารถไปตั้งต้นที่ ท่ารถ อ.ปางมะผ้า แล้วจ้างมอเตอร์ไซด์ไปส่งได้ แต่ถ้าขับรถมาเอง ก็ใช้เส้นทางปางมะผ้า-ถ้ำลอด จนถึงบ้านถ้ำลอด ผ่านหน้าโรงเรียนบ้านถ้ำลอดไป จะมีสามแยกเล็กๆเลี้ยวขวาตามเส้นทางไปอีก 6 กิโลเมตร จนถึงบ้านเมืองแพม หมู่บ้านในหุบเขาแห่งนี้
“วันนี้ วันศีลใหญ่ (วันพระ) เราจะไม่ทำงานกัน เลยไม่ค่อยมีกิจกรรมสาธิตอะไรให้ดูน่ะ ”
พาตี่ (หรือลุง) รังสี คีรีประสบทอง ประธานกลุ่มท่องเที่ยวโดยชุมชนเมืองแพม แจ้งกับพวกเรา หลังจากได้เล่าประวัติของบ้านเมืองแพมให้เราฟังเสร็จ ให้มันได้อย่างนี้สิ หนึ่งเดือนวันพระมี 4 วัน ฉันดันมา 1 ใน 4 วันนั้นเสียนี่.. . ฉันคิดในใจในคราแรก แต่ก็ยิ้มออกเมื่อได้ยินว่าใช่ว่าจะไม่ได้ดูกิจกรรมสาธิตแต่ละฐานกิจกรรมของชาวบ้านเสียเลยทีเดียว ถึงแม้ว่าชาวบ้านเกือบทั้งหมดของหมู่บ้านจะนับศาสนาพุทธ และมีพิธีกรรมบูชาผีตามความเชื่ออยู่บ้าง แต่ก็มีชาวบ้านอีก 8 ครอบครัวในหมู่บ้านนี้ที่นับถือศาสนาคริสต์ ดังนั้นพาตี่รังสี จึงขอความร่วมมือคุณพี่และคุณป้ากลุ่มนี้มาสาธิตการย้อมและทอผ้าให้เราได้ชมกัน
“ที่ใส่ชุดสีขาว คือยังไม่ได้แต่งงาน เป็นสาวพรหมจรรย์ ถ้าใส่ดำแต่งงานแล้ว ผ้าพวกนี้เราจะย้อมเอง ทอกันเอง สีต่างๆก็ได้จากธรรมชาติ ” ขณะที่คุณป้าคริสต์ศาสนิกชน กำลังสาธิตการย้อมผ้าให้เรา “พอเตอะเลอะ” หรือ ดวงพร ขุนเขาให้สิริ หญิงสาว ไกด์ประจำการเดินทางของเราในวันนี้ก็จะส่งเสียงใสๆ ให้ข้อมูลเพิ่มเติม ปัจจุบันใยฝ้ายที่ใช้ซื้อสำเร็จรูปมา แล้วก็มาย้อมสีธรรมชาติตามสีสันที่ต้องการ อทิเช่น สีเขียวที่เห็น ได้มาจากไม้เพกาผสมกับสารส้ม, สีน้ำตาลได้จากต้นสัก ถ้าอยากให้สีติดทนๆก็เอาขี้สนิมที่อยู่ตามแอ่งน้ำมาใส่ต้มเอาด้วยกัน ต้มแล้วนำไปตากผึ่งแดดไว้ ก่อนเอามาทอ วิธีการทอผ้าของที่นี่แปลกตาดี เพราะไม่ได้ทำขึ้นกี่แบบที่เคยเห็นบ่อยๆ แต่เป็นลักษณะกี่เอวคือขึงผ้ากับแผ่นไม้ที่ยึดตัดกับกำแพง และดึงผ้าให้ดึงด้วยการเอารางผ้าทอมาคล้องเอวไว้ โดยมากจะทอใส่กันเอง มีนำมาจำหน่ายบ้างที่บ้านผู้ใหญ่บ้าน หลายชิ้นงดงามและมีคุณค่าสมกับเป็นงานหัตถกรรมจากภูมิปัญญาท้องถิ่นจริงๆ
“กินแล้วแข็งแรง ดื่มเลยๆ”
หมอสมุนไพรประจำหมู่บ้าน เชิญชวนให้พวกเราดื่มน้ำสมุนไพรที่ รินออกมาจากกาต้มน้ำ (ยา) หมู่บ้านในหุบเขาห่างไกล กว่าจะเดินทางไปถึงโรงพยาบาลก็ใช้เวลาค่อนข้างนาน การรักษากับหมอยาสมุนไพรประจำหมู่บ้านจึงเป็นที่นิยมมากกว่า และที่ผ่านมาโรคบางโรคก็สามารถหายได้ด้วยการกินยาสมุนไพรของที่นี่แหละ เมื่อได้ยินสรรพคุณกันไปขนาดใหญ่ไม่ว่าจะเป็นยาที่ช่วยรักษาแผลในกระเพาะอาหาร หรือยาที่ช่วยในเรื่องกำลังวังชาและความแข็งแรง เพื่อนร่วมเดินทางหลายคนก็ยกดื่มกันอย่างไม่ลังเล ฉันลองจิบดูรสชาติเฝือนเหมือนกินเปลือกไม้ต้ม ก็น่ะ มันก็เปลือกไม้นี่น่า จิบไป หันไปมองรอบๆหมู่บ้านไป แสงตะวันเริ่มอำลาลับขอบฟ้า บ้านไม้มุงใบตองตึงส่วนใหญ่ของที่นี่ เริ่มมีควันไฟจากการประกอบอาหารลอยออกมา ขณะฉันเดินกลับบ้านพักโฮมสเตย์ ผ่านโบสถ์หลังน้อยของหมู่บ้าน ในใจสวดภาวนานิดๆ ขอให้ยาสมุนไพรที่กินเข้าไปช่วยให้มีพละกำลังเดินป่าในวันพรุ่งนี้ด้วยเถอะ
“ไม้ซาง (ไม้ไผ่ซาง)มันเหนียว เอามาทำจะดี ไผ่ตงมันกรอบ เอามาทำไม่ดีหรอก”
จากไม้ไผ่ซางลำใหญ่กว่าต้นแขนเพื่อนผู้ชายร่วมเดินทาง ตัดเป็นท่อนเล็กๆ แล้วผ่าออกมาเป็นซี่ๆ เหลาให้เป็นเส้นบางด้วยมีดอันคมกริ๊บ บวกกับฝีมือการจักสานของพะตีเจพอ ช่างฝีมือชั้นครูของหมู่บ้านที่หยิบจับเส้นไม้ไผ่อย่างคล่องแคล่ว สานเป็น “กือ” หรือกระบุงที่ชาวบ้านนิยมใส่หลังไปไร่นาเป็นตัวอย่างให้เราได้ชม นอกจากกือแล้ว ข้างๆตัวของพะตีก็ยังมีเครื่องจักสานอีกหลายชิ้น ไม่ว่าจะเป็นกระด้งฝัดข้าวและอุปกรณ์ที่ใช้ใส่สิ่งของในชีวิตประจำอีกหลายชิ้นเรียงรายกันอยู่ งานฝีมือเหล่านี้ ผลิตไม่เพียงพอต่อการจำหน่ายกันเลยทีเดียว ด้วยเพราะความทนทานจากไม้ซางที่พะตีว่า และความประณีตของงาน พอทำออกมาก็มักจะมีคนจับจองกันไปเสียหมด หากใครอยากได้ก็ต้องจองแต่เนิ่นๆ ไม่ผิดกับสินค้าจากงานแกะสลักไม้ของช่างฝีมืออีกคนของหมู่บ้าน
“ก็เอาพวกเศษไม้ทั้งหลายแหละ มีหั่น แกะเอา ก็ได้เป็นพวกนี้”
พวกนี้ของพะตีวัยกว่า 80 ปี ก็คือ บรรดาช้อนกาแฟ, ทัพพี, แก้วกระบอกไม้ไผ่ ตลอดจนครกใบย่อม ที่เห็นแล้วนึกถึงคุณยายเลย ท่านคงดีใจถ้าได้เอาไปตำหมาก จากเศษไม้สักขนาดเล็กบ้าง ใ หญ่บ้างที่ใช้เวลาเพียงช่วงขณะ ช่างฝีมือเอกท่านนี้ก็ตัด ขัด ขูดและเกลาจนได้ช้อนกาแฟอันเล็กออกมาอย่างน่าทึ่ง จึงไม่แปลกใจเลยว่าเพียงช่วงเวลาแว็บเดียวเช่นกันที่สินค้าหัตถกกรรมวางอยู่ในคราวแรกจะหมดไปด้วยความเร็ว
“สวย เย็น สบาย ”
ฉันอยากจะพูดคำนี้ซ้ำไปซ้ำมาหลายๆรอบ ขณะที่เดินอยู่ในถ้ำยาว ถ้ำที่มีขนาดยาว 500 เมตร ถ้ำระหว่างทางการเดินป่าศึกษาธรรมชาติ (ระยะทางเกือบ 4 กิโลเมตร) ของบ้านเมืองแพม อันนี้แหละถือว่าไฮไลท์สุดแล้วสำหรับฉัน ทางเข้าถ้ำเล็ก แคบ พอประมาณในลอดตัวเข้าไปได้ ข้างในโถงสูง ไม่อึดอัด แต่ได้ยินเสียงน้ำหยดเป็นระยะๆ มืดมากอาศัยแสงไฟจากกระบอกไฟฉายที่ถือไปเท่านั้นที่จะทำให้คุณได้เห็นความงามของธรรมชาติที่ถ้ำนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งบรรดาหินงอกหินย้อยที่กำลังเกิดขึ้นมากมาย ซึ่งเราจะไม่ค่อยพบเห็นมากนักแล้วในถ้ำของเมืองไทยในปัจจุบัน ส่วนเส้นทางเดินป่า แม้จะเป็นหน้าร้อนแต่บางจุดที่มีร่มไม้ใหญ่ อากาศก็จะเย็นสบาย ปลายทางที่วังปลาก็มีปลามากมายสมกับคำว่าวังปลา ผลมาจากการอนุรักษ์พันธุ์ปลาของที่นี่ ด้วยเพราะคำว่าอนุรักษ์จึงทำให้ที่นี่ป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์ มีปลามากมายหล่อเลี้ยงชุมชน เป็นชุมชนที่เรียบง่ายที่น่าสนใจจริงๆ
นักท่องเที่ยวที่สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานแม่ฮ่องสอนโทร. 0-5361-2982
กลุ่มท่องเที่ยวโดยชุมชนบ้านเมืองแพม โทร 08-7789-3354
0
0
0